ފެނަކައިގެ މައްސަލަތައް ހައްލުކުރުމަށް ގިނަ ފިޔަވަޅުތަކެއް

ސަރުކާރު ބަދަލުވުމުގެ މަރުހަލާގައި އެންމެ ފުރަތަމަ ފެއްޓެވި މަސައްކަތަކީ ސަރުކާރުގެ މުއައްސަސާތަކާއި ކުންފުނިތަކުގެ ޙާލަތު ދެނެގަތުމުގެ މަސައްކަތެކެވެ. އެ މަރުހަލާގައި ހާމަވި ތަފްސީލްތައް ރައްޔިތުންނާ ހަމައަށް ތިލަކޮށްދެއްވާ ހާމަކުރެއްވިއެވެ. 4.1 ބިލިއަންގެ ދަރަނި އޮތް ފެނަކައިގެން ޙާލަތު ރަނގަޅުކުރުމަށް މިހާތަނަށް ގިނަ މަސައްކަތްތަކެއް ވަނީ ކޮށްފައެވެ.

އައު ސަރުކާރު ހަވާލުވެ ކުންފުނިތަކުގެ ޙާލަތު ދެނެގަންއިރު އެންމެ ބޮޑު ކަންބޮޑުވުމެއް އޮތީ އެންމެ ޙާލަތު ގޯސްކޮށް އޮތް ފެނަކަ ކުންފުންޏާމެދުއެވެ. 2022ވަނަ އަހަރުގެ ނިޔަލަށްއެކަނިވެސް އެކުންފުނީގެ ދަރަނި 4.1 ބިލިއަން ރުފިޔާއަށް އަރާފައި އޮތެވެ.

މީގެތެރެއިންވެސް 3.2ބިލިއަން ރުފިޔާއަކީ އެކި ފަރާތްތައްލައްވާ މަސައްކަތްކުރުވާފައި ނުދީ ހުރި ފައިސާއެވެ. ދެން އޮތީ އެކުންފުނިންނަގާފައިވާ ލޯނުތަކެވެ. އެގޮތުން ލޯނުތަކަށް އަދާކުރަންޖެހޭ 901 މިލިއަން ރުފިޔާގެ ދަރަނި އޮތެވެ.

ކުންފުނީގެ ޙާލަތު އިންތިހާއަށް ބޮޑުވެގެން ދިޔަ އެންމެ ބޮޑު އެއްސަބަބަކީ ވަކި ބަޔަކަށް މަންފާވާގޮތަށް މަޝްރޫޢުތައް ހަވާލުކުރުމާއި، ވަޒީފާ ދިނުމުގެ ނަމުގައި ކުންފުންޏަށް އިތުރުކުރި މުވައްޒަފުންގެ ޢަދަދު ކޮންޓްރޯލުން ނެއްޓުމެވެ. 2018ވަނަ އަހަރު ކުންފުނީގެ މުވައްޒަފުންގެ ޢަދަދު ހުރީ 2700ގައެވެ. 2023ވަނަ އަހަރުތެރޭ 8000އިން މައްޗަށް ފެނަކައިގެ މުވައްޒަފުންގެ ޢަދަދު ވަނީ އަރާފައެވެ. 2023 ވަނަ އަހަރުގެ ރިޔާސީ އިންތިޚާބާ ދިމާކޮށް އެކަނިވެސް، 700އަށްވުރެ ގިނަ މީހުންނަށް ވަޒީފާދީފައިވެއެވެ.

ގިނަ އަދަދެއްގެ މުވައްޒަފުން ނަގާފައިވަނީ ފެނަކައިން ހިންގާ މަޝްރޫޢުތަކަށް ދިވެހިން ނެގުމުގެ ނަމުގައެވެ. މީގެއިން ބޮޑު އިންސައްތައަކީ ވަޒީފާގެ ނަމުގައި ކުންފުންޏަށް ނުކަތާވަރަށް، ކޮންޓްރެކްޓަރަށް ނެގި މުވައްޒަފުންނެވެ. ގިނަ މުވައްޒަފުން ނަގާފައިވަނީވެސް ސަރުކާރު ބަދަލުވާ ދުވަސްވަރަށް ކޮންޓްރެކްޓް ހަމަވާ ގޮތަށެވެ. ގިނަ އަދަދަކަށް މުވައްޒަފުން ނަގާ، ކުދިކުދި މަޝްރޫޢުތައްވެސް އެތަށް މުއްދަތަކަށް ދިގު ދަންމާ، އަދި އެ ޕްރޮޖެކްޓްތައް ނިންމަންވެސް މާބޮޑު މަސައްކަތްތައް ކޮށްފައެއް ނުވެއެވެ.

މަޝްރޫޢުތައް ހަވާލުކުރީ ވަކި ބަޔަކަށް މަންފާވާގޮތަށް!

ކުންފުނިން މަޝްރޫޢުތައްވެސް ކޮންޓްރެކްޓްކޮށްފައިވަނީ ކޮރަޕްޝަންގެ ބޮޑެތި މައްސަލަތައް ހިމެނޭގޮތައްކަން އޭސީސީގެ ތަޙުޤީގަކުންވެސް ހާމަވެފައިވެއެވެ. ފެނަކައާއި ގުޅޭ 75 މައްސަލައެއް އެންޓި ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނުން މިދިޔަ އަހަރުވެސް ބަލާފައިވެއެވެ. މިދިޔަ ސަރުކާރުގައި ފެނަކަ ކޯޕަރޭޝުން 60 މަޝްރޫޢު ހިންގާފައިވަނީ އެ ކޯޕަރޭޝަންގެ އިސްވެރިން ބޭނުންވި ވަކި ބަޔަކަށް މަންފާ ހޯދައިދިނުމަށްކަމަށް އޭސީސީއިން ހާމަކޮށްފައިވެއެވެ. މީގެތެރެއިން 25 މަޝްރޫޢު ހިންގީ ކުންފުންނަށް އިންތިހާއަށް ގެއްލުންވާގޮތަށެވެ. އެ މައްސަލަތަކާއި ގުޅިގެން 20 މިލިއަނަށްވުރެ ގިނަ ރުފިޔާ ދަޢުލަތަށް ހޯދަން އޭސީސީން ފެނަކައަށް އަންގާފައިވެއެވެ.

ފެނަކައިން 21 ރަށެއްގެ މަޝްރޫޢު އީއާއިއޭ ނަހަދައި ފަށާފައި ހުރުމުގެ ސަބަބުން، މިދިޔަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރުމަހުގެ 19ވަނަ ދުވަހު އެ ކުންފުނި 4.2 މިލިއަން ރުފިޔާއިން ޖޫރިމަނާވެސްކޮށްފައިވެއެވެ.

މި ހުރިހާ މައްސަލަތަކުގެ ސަބަބުން ކުންފުންޏައް ބޮޑު މާލީ ބުރައަކަށްވެ، ކޮންޓްރެކްޓަރުންނަށް ދައްކަންޖެހޭ ފައިސާ ނުދެއްކި، އެތަށް އަހަރަކުންވެސް އަދާނުކުރެވޭނެވަރުގެ ބޮޑު ދަރަނީގެ އަނދަވަޅަކަށް ކުންފުނި ވެއްޓުނެވެ.

ފެނަކައަކީ ރާއްޖޭގެ 150އަށްވުރެ ގިނަ ރަށަށް ޔުޓިލިޓީ ޚިދުމަތްދޭ ކުންފުންޏެވެ. އެވަރު ބޮޑު ހޭދައެއް ކުންފުނިން ކޮށްވެސް، ޔުޓިލިޓީ މައްސަލަތަކަށް ރައްޔިތުން ބޭނުންވި ޙައްލު ގެނެސްދެވިފައެއް ނެތެވެ. ރަށްރަށުގައި ހުރި 250 އެއްހާ އިންޖީނުގޭގެ ތެރެއިން %55 އިންޖީނު ހުރީ އޯވަހޯލްނުކޮށެވެ. އެތަށް ރަށެއްގެ މަޝްރޫޢުތައް ހުއްޓި އޭގެ އެތަށް ގެއްލުމަކާ ރައްޔިތުން ދިޔައީ ކުރިމަތިލަމުންނެވެ. ގިނަ މަޝްރޫޢުތައް ކޮންޓްރެކްޓަރުންނާ ހަވާލުކޮށްފައިވަނީވެސް މާކެޓް އަގުތަކަށްވުރެ އެތަށް ގުނައެއް ބޮޑުކޮށެވެ.
ސީއެސްއާރްގެ ނަމުގައި، ކުންފުނީގައި ރެކޯޑްނެތް އެތަށް ޚަރަދުތައްވެސް ފެނަކައިން އޭރު ކޮށްފައިވެއެވެ.

އާ ސަރުކާރު ހަވާލުވެ ބެލިބެލުމުން ހާމަކޮށްފައިވަނީ، ދަރަނި އަދާކުރުމަށް ހޭދަވާ 4 ބިލިއަން ރުފިޔާގެ އިތުރުން، ކުންފުނީގައި ފަށާއި ނުނިންމާ ހުރި ޕްރޮޖެކްޓްތައް ނިންމާ މައްސަލަ ޙައްލުކުރުމަށް ބިލިއަނެއްހާ ރުފިޔާ ހޭދަވާނެކަމަށެވެ.

ފެނަކަ އަލުން ކޮޅަށް ޖެހުމުގެ މަސައްކަތް ފެށުން

އާ ސަރުކާރުގެ ޢަމާޒަކީ ފެނަކަ އަމިއްލަ ފައިމައްޗަށް ތެދުވެފައިވާ ކުންފުންޏަކަށް ހެދުމެވެ. އެކުންފުންޏަކީ ފައިދާވާ ކުންފުންޏެއްގެ ގޮތުގައި ހިންގުމެވެ. ވުމާއެކު ކުންފުނީގެ ޚަރަދު ކުޑަކުރުމަށް ގިނަ ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅަން ވަނީ ފަށާފައެވެ. ކުންފުންޏަށް އިތުރަށް އާމްދަނީ ވެއްދޭނެ ގޮތްތަވެސް ދަނީ ހޯދަމުންނެވެ.

މި ސަރުކާރުން ވަނީ ފެނަކަ ކުންފުނިން އެކި ފަރާތްތަކަށް ދައްކަން ޖެހިފައިވާ ދަރަނީގެތެރެއިން މިހާތަނަށް 800 މިލިއަނަށްވުރެ ގިނަ ރުފިޔާ ދައްކާފައެވެ. އަދި ކުންފުނި އިސްލާހުކުރުމަށް ކުރާ މަސައްކަތުގެތެރެއިން މިދިޔަ 1 އަހަރު ފެނަކައިން ވަނީ ފާހަގަކޮށްލެވޭ ކުރިއެރުންތައްވެސް ހޯދާފައެވެ. ޚަރަދުތައް ކުޑަކޮށް، އަހަރުގެ ފުރަތަމަ ދެ ކުއާޓަރުގައި ފެނަކައަށް ހިންގުމުގެ ހޭދައިން ފައިދާވެފައިވާކަން އެ ކުންފުނީގެ މާލީ ތަފާސްހިސާބުތަކުން ދައްކައެވެ.

ޚަރަދުކުޑަކުރުމަށް ކުންފުނިން ކުރަމުންދާ މަސައްކަތްތަކުގެތެރޭގައި ކުންފުނީގައި ދިގުމުއްދަތަށް ހުއްޓިފައި ހުރި މަޝްރޫޢުތަކުގެ ކޮންޓްރެކްޓްތައް ބާތިލުކުރުމާއި، މަޝްރޫޢު ހިންގުމަށް ނަގާފައިވާ މުވައްޒަފުންގެ ކޮންޓްރެކްޓް ހަމަވުމުން އައު ނުކުރުމާއި، ކުންފުނީގެ ލޮޖިސްޓިކް ޚަރަދުތައް ކުޑަކުރުމާއި، ސީއެސްއާރްގެ ޚަރަދުތައް މަޑުޖައްސާލުން ހިމެނެއެވެ. އަދި ފެނަކައިން ގެއްލުމުގައި ހިންގަމުން އައި އައިސްޕްލާންޓްތައް ހިންގުން އެކުންފުނިން ވަނީ ދޫކޮށްލާފައެވެ.

ފެނަކައިގެން ޢަމާޒަކީ ކުންފުނީގައި އޮތް ބޮޑު ދަރަނި 2027ވަނަ އަހަރުގެ ނިޔަލަށް މުޅިން ދައްކާ ޚަލާސްކުރުމެވެ. އަދި މި ދަޢުރު ނިމޭއިރު ފެނަކައަކީ އަމިއްލަ ފައިމައްޗަށް ތެދުވެފައިވާ ކުންފުންޏަކަށް ހެދުމެވެ.